چرا تحریم های آمریکا نمی تواند فراگیر شود؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ تحریم های یک جانبه آمریکا بر علیه ایران که مرحله اول این تحریم ها از اواسط مردادماه آغاز شده است اگر چه در ظاهر امر تحریم های گسترده ای است که جنبه های مختلفی را در بر می گیرد و از ریال ایران تا کشتیرانی و بیمه و... را شامل می شود. اما در همین چند ماه اخیر که اخباری مبتنی بر اعمال این تحریم ها بر اقتصاد ایران به گوش می رسد اثرات این تحریم ها بر اقتصاد ایران تا حدود زیادی نمایان شده است. در واقع می توان گفت در چند ماه گذشته از شدت و تاثیر پذیری اقتصاد ایران از این تحریم ها کاسته شده است. از آنجا که این تحریم ها و اعمال آن ها از سوی آمریکا قابل پیش بینی بود بسیاری از شرکت های اروپایی و حتی آسیایی که در یکی دو سال گذشته برای سرمایه گذاری به ایران آمده بودند قراردادهای خودشان را یا لغو کرده یا تصمیم به بازگشت به کشورهایشان گرفته اند.

در واقع تحریم ها از سوی این شرکت ها و کشورها چند ماهی است که اجرایی شده است. طبیعتا این موضوع به این معنا است که این تحریم ها اثرات خودش را در اقتصاد ایران گذاشته است. چنانچه بخشی از اتفاقات رخ داده در ماه های گذشته از جمله نوسانی شدن بازارهای مالی، التهابات بازار ارز یا اثرات تورمی که شاهد آن هستیم مربوط به همین تحریم هایی است که ایجاد شده است. برای مثال هرگز رابطه بین بانکی و رابطه بین بانک های ایرانی و غیر ایرانی در این سال ها برقرار نشد که خود این موضوع اثرات منفی زیادی را در اقتصاد ایران ایجاد و هزینه های زیادی را بر اقتصاد تحمیل کرد.

اگر چه تکراری بودن این تحریم ها و حضور آن ها در سال های گذشته در اقتصاد ایران باعث شده شوک چندانی به اقتصاد ما وارد نشود اما باید اذعان داشت به هرحال موارد قید شده در این تحریم ها لیست بلند بالایی است که طبیعتا اثرگذاری تحریم ها را روی اقتصاد به ویژه رشد اقتصادی ما گسترده تر می کند. در این میان اتفاق مثبتی که در روزهای اخیر شاهد آن بودیم همزمانی آغاز تحریم های آمریکا با ارائه بسته ارزی بانک مرکزی بود. این همزمانی باعث شد تا حدودی اثرات منفی و شوک گونه این تحریم ها تعدیل و در واقع شوک مثبت بسته ارزی توانست بر شوک منفی آغاز تحریم ها غلبه کند.

قابلیت اجرایی و تاثیر گذاری تحریم ها

تعداد قابل توجهی از تحریم های موجود در لیست مردادماه از انجا که در گذشته نیز وجود داشته و انجام شده است قابلیت اجرایی دارد. به نحوی که با نگاهی به موارد تحریم های موجود در لیست مردادماه متوجه می شویم تقریبا مورد جدیدی در لیست تحریم های اخیر وجود نداشته و عمدتا همان لیست های قبلی است. با این وجود این تحریم ها بار روانی بالایی برای جامعه ایجاد کرده است که البته تشدید تنش های موجود میان ایران و آمریکا نیز در این موضوع بی تاثیر نبوده و باعث افزایش این بار روانی شده است.

ظرفیت های اقدام متقابل ایران

ممکن است در این تحریم ها کشورها و شرکت هایی بیشتر و کشورها و شرکت هایی کمتر، آمریکا را در این تحریم ها همراهی کنند. با توجه به این موضوع طبیعتا یک جابه جایی در شرکای اقتصادی و تجاری ما اتفاق می افتد که این جابه جایی ممکن است برای برخی از کشورها نیز جالب و مناسب نباشد. اگر چه آثار منفی تحریم ها برای اقتصاد ما بیشتر از مزایای آن است و باعث می شود شکلی از واسطه گری و دلالی در اقتصاد ایجاد و تقویت شود و مهره های دلالی بزرگی شکل بگیرند. اما واقعیت این است که تحریم های آمریکا مثل تحریم های همه جانبه و بین المللی سال های 91-90 نیست و طبیعتا تاثیر گذاری این تحریم ها نیز به طور کلی کمتر از تحریم های سال های گذشته است. چون تحریم های سال 91 فراگیر بود و همه کشورها درگیر آن بودند، اما الان خیلی از کشورها ملزم به همراهی با این تحریم ها نیستند. ضمن اینکه آن طور که به نظر می رسد بانک ها و بسیاری از کشورها با آمریکا چانه زنی می کنند تا با دادن امتیازاتی به آمریکا اجازه داشته باشند تا رابطه خودشان با ایران را قطع نکنند.

یکی از دلایل اینکه تحریم های اخیر با تحریم های سال های 91-90 قابل مقایسه نیست این است که در تحریم های اخیر بسیاری از کشورها خودشان را ملزم به همکاری با آمریکا نمی دانند و این تحریم ها جنبه بین المللی ندارند. همین موضوع باعث می شود این کشورها بتوانند با آمریکا چانه زنی کنند. اگر چه برخی از این کشورها به طور غیر مستقیم برای منافع زیادی که در رابطه با آمریکا دارند در نهایت با آمریکا همکاری خواهند کرد اما به هرحال امروز مانند سال های اوایل دهه 90 همه دنیا ملزم به تحریم ایران نیستند.

بسته ارزی بانک مرکزی

بسته ارزی بانک مرکزی سعی دارد به سمت اصلاح بازار ارز حرکت کرده و تا حد امکان خرید و فروش ارز را تسهیل کند همان طور که وقتی نام و شرایط بازار مورد اشاره باشد به عبارتی به این معنا است که باید فرصت هایی نیز برای خرید و فروش ارز ایجاد شود. با این اتفاق طبیعتا التهابات بازار ارز کاهش خواهد یافت. البته در روزهای اخیر مقداری لحن بین المللی به ویژه لحن سیاسی آمریکا نیز متفاوت شده و امید اندکی را تغییر رویه آمریکا در قبال ایران به وجود آورده است. در این میان خود بسته ارزی نیز خیلی تاثیر گذار است و به نظر می رسد توانسته است نگاه مثبتی را در فضای جامعه ایجاد کند. به هر حال بازار حساس است و آنتن های اطلاعاتی بازار، این نوع پالس ها و اطلاعات را دریافت و بر اساس این پالس ها می توانند نوسانات را تعدیل کنند. ضمن اینکه در شرایط فعلی کشور کاهش قیمت ارز چندان مطرح نبوده و تنها به ثبات رسیدن قیمت ها مطرح است که البته این کاهش قیمت ها یا تحقق ثبات نیز دفعی نخواهد بود. ضمن اینکه باید بدانیم اگر ماهیت این بسته محدودکننده باشد اثر روانی بدی در بازار ایجاد خواهد کرد.